Trzeci migdał to naturalny element układu odpornościowego dziecka. Stanowi pierwszą barierę ochronną przed chorobotwórczymi drobnoustrojami i u kilkulatków może ulec powiększeniu, co nie zawsze jest powodem do niepokoju. Czasami jednak trzeci migdałek osiąga takie rozmiary, że zaczyna utrudniać oddychanie przez nos, wpływając negatywnie na stan zdrowia dziecka. Wówczas konieczna jest konsultacja z lekarzem. Z tego artykułu dowiesz się, jak objawia się przerost trzeciego migdała oraz jak wygląda diagnostyka i leczenie.

Trzeci migdał to jeden z kilku migdałków w organizmie człowieka. Jego fachowa nazwa to migdałek gardłowy (tonsilla pharyngea). Określenia „migdałki” najczęściej używa się w stosunku do migdałków podniebiennych, umiejscowionych po lewej i prawej stronie gardła. Trzeci migdał znajduje się z tyłu nosa – w tylnej części jamy nosowo-gardłowej. Nie jest widoczny przy badaniu dziecka przez otwartą buzię.

Źródło obrazu: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Blausen_0859_Tonsils%26Adenoids.png

Migdałki to naturalne struktury, występujące w ciele każdego człowieka. Stanowią element układu odpornościowego i zbudowane są z tkanki limfatycznej. Wyróżniamy migdałki podniebienne, trąbkowe oraz językowy i właśnie gardłowy. Łącznie tworzą tzw. pierścień chłonny (pierścień gardłowy Waldeyera), stanowiący tarczę ochronną organizmu przed bakteriami, wirusami i grzybami.

Migdałek gardłowy pojawia się u dziecka około 6.-8. tygodnia życia i rośnie do 8. roku. Później stopniowo się zmniejsza i z czasem całkowicie zanika. U osób dorosłych trzeci migdał nie powinien w ogóle występować.

Nie jest do końca jasne, dlaczego niektóre dzieci mają skłonność do powiększania się migdałków, a inne nie. Najczęściej do nieprawidłowego rozrostu trzeciego migdała dochodzi w wieku 3-6 lat, kiedy dzieci zaczynają mieć styczność z coraz większą ilością zarazków (idą do żłobka, przedszkola). Układ odpornościowy, który dopiero się rozwija, musi w tym czasie intensywnie bronić się przed chorobotwórczymi mikroorganizmami, co nie zawsze się udaje. Kiedy w trzecim migdałku dochodzi do namnażania się bakterii, powiększa się, utrudnia oddychanie przez nos i przyczynia się do pogorszenia zdrowia dziecka.

W czasie, gdy dziecko zaczyna mieć kontakt z rówieśnikami i narażone jest na częste infekcje, trzeba je uważnie obserwować, aby w porę zareagować i podjąć odpowiednie leczenie. Objawy przerośniętych migdałków nie zawsze są typowe. Mogą przypominać przeziębienie, alergię, zaburzenia koncentracji.

Symptomy, które mogą wskazywać na przerost trzeciego migdała:

• oddychanie głównie przez usta,
• nawracający katar,
• częste zapalenie uszu i zatok
• bóle głowy,
• chrapanie,
• przerwy w oddychaniu podczas snu,
• obturacyjny bezdech senny,
• spanie z otwartą buzią,
• niespokojny sen (częste budzenie się, pocenie się, moczenie nocne),
• problemy z przełykaniem,
• pogorszenie słuchu,
• mowa nosowa,
• ciągłe zmęczenie,
• słaby rozwój dziecka, spowodowany niedostatecznym dotlenieniem organizmu i zaburzeniami snu.

U większości dzieci trzeci migdał nie daje żadnych objawów. Około 10% dzieci chrapie regularnie, a 2% ma nocne przerwy w oddychaniu i rozwija się u nich obturacyjny bezdech senny. Dolegliwości te wpływają niekorzystnie na sen dziecka, co przekłada się na jego funkcjonowanie w ciągu dnia. Takie dzieci zwykle są niespokojne lub wręcz nadpobudliwe. Z drugiej strony, nagle może ogarnąć je ekstremalne zmęczenie, np. podczas podróży samochodem czy nawet w trakcie lekcji.

Przerost trzeciego migdała ma wpływ nie tylko na zachowanie, ale też na wygląd. Dziecko ma prawie cały czas otwarte usta, ponieważ nie może oddychać przez nos. Często towarzyszy temu katar, pokasływanie i chrząkanie. Przewlekły stan prowadzi do wad zgryzu, które mogą zmienić sposób mówienia, a nawet wyraz twarzy.

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza rodzinnego lub pediatry, który w następnej kolejności może skierować nas na konsultację z otolaryngologiem.

W ocenie trzeciego migdała stosuje się badanie endoskopowe nosa i nosogardła. Polega ono na wprowadzeniu do nosa cienkiego „wężyka” zakończonego kamerką. Badanie to wykazuje, w jakim stopniu migdał jest przerośnięty. Lekarz wykonuje również badanie uszu wziernikiem i ocenia stan błony bębenkowej.

Jeżeli u dziecka występują problemy ze snem, laryngolog może zalecić dodatkowo badania snu, czyli tak zwaną polisomnografię, które odbywa się w warunkach szpitalnych. Wykonuje się je w celu zdiagnozowania, czy trzeci migdał nie doprowadził do obturacyjnego bezdechu sennego. Na badanie trzeba jednak zwykle długo czekać, a w dodatku nie jest ono zbyt komfortowe dla małych pacjentów. Mimo że rodzic może towarzyszyć dziecku podczas badania, samo przebywanie w oddziale szpitalnym jest dla kilkulatka stresujące i rozpraszające. Dziecku w takich warunkach często trudno jest zasnąć, przez co wyniki badania mogą być niemiarodajne.

Źródło obrazu: https://en.wikipedia.org/wiki/Polysomnography#/media/File:Pediatric_polysomnogram.jpg

Optymalnym rozwiązaniem jest czujnik Clebre – urządzenie do domowej diagnostyki snu. Jego zaletą jest wygoda korzystania oraz komfortowe dla dziecka warunki badania. Niewielkie urządzenie umieszcza się na szyi dziecka na noc, unikając tym samym stresu związanego z przebywaniem w szpitalu. Co więcej, czujnik Clebre umożliwi przeprowadzenie badania przez kilka nocy z rzędu i porównanie wyników. Pozwala to na uzyskanie szczegółowych danych dotyczących jakości snu i dobranie właściwej terapii.

Jeśli trzeci migdał jest nieznacznie powiększony, a objawy są łagodne (np. ciche chrapanie) i nie stwierdzono bezdechu sennego, lekarz może zalecić na początek samą obserwację. Rodzice powinni wtedy zwracać uwagę na to, czy chrapanie nasila się oraz czy dziecko ma kilkusekundowe przerwy w oddychaniu podczas snu.

Jeżeli objawy są nasilone, towarzyszy im katar, kaszel, zapalenie uszu lub zatok, podejmowane jest leczenie przeciwzapalne. Lekarz może przepisać antybiotyki oraz leki wzmacniające odporność. W celu obkurczania trzeciego migdała stosuje się sterydowe aerozole do nosa, które zmniejszają miejscowo stan zapalny i mogę stopniowo doprowadzić do zmniejszenia wielkości migdałka gardłowego.

Dopiero gdy farmakoterapia nie daje efektów, podejmuje się decyzję o usunięciu trzeciego migdała (adenoidektomii/ adenotomii). Zabieg odbywa się w znieczuleniu ogólnym.

Wczesne podjęcie leczenia przerostu trzeciego migdała pozwala uniknąć takich konsekwencji zdrowotnych, jak:

• częste infekcje górnych dróg oddechowych spowodowane ciągłym oddychaniem przez usta;
• przewlekłe infekcje uszu, które stwarzają ryzyko zaburzeń słuchu i mowy (przerośnięty migdał utrudnia przepływ powietrza do ucha środkowego);
• wady zgryzu, np. niewspółosiowość żuchwy, zgryz otwarty, zmieniona pozycja języka;
• nieprawidłowy rozwój fizyczny dziecka i zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych w wieku dorosłym (w przypadku współwystępowania ciężkiego, długotrwałego bezdechu sennego)
• zespół snu z bezdechami w życiu dorosłym.